جذاب‌ترین و کهن‌ترین تمدن رودخانه‌ای در ایران و جهان
خبرنگار: علی جواهریان
عکاس: فاطمه جواهریان
به گزارش اختصاصی پایگاه خبری شاهنامه‌نیوز
در تپه یحیی از نظر فرهنگی و گردشگری، جذاب‌ترین و کهن‌ترین تمدن رودخانه‌ای در ایران و جهان شکل گرفته است.
در ۲۶۰ کیلومتری جنوب استان کرمان در دشت گسترده بخش صوغان از توابع شهرستان ارزوئیه تپه خاکی مرتفعی قرار گرفته که حدود ۲۰ متر از سطح دشت پیرامون ارتفاع دارد.
این تپه به عنوان یکی از مهم‌ترین اثرها و تپه‌های کلیدی در باستان‌شناسی ایران است.
تپه یحیی یکی از کهن‌ترین سکونتگاه‌های شناخته شده ایران است و به عنوان یکی از نخستین آثار یک دهکده مربوط به۷۰۰۰ سال پیش از میلاد مطرح است.
تپه یحیی یکی از کهن‌ترین سکونت‌های شناخته شده و از گذشته‌های دور دارای تمدن و فرهنگ بسیار شکوفا بوده است.
پیرامون این تپه قطعه‌های سفال پراکنده بسیاری یافت می‌شود و در فاصله نزدیک و در دامنه این تپه رودخانه کیش شور قرار دارد و مهم‌ترین عامل سکونت انسان‌ها وجود همین رودخانه بوده است.
تپه یحیی بقایای ۶ دوره استقرار در بر می‌گیرد که که کهن‌ترین آن‌ها به اواخر دوره نوسنگی و جدیدترین آن‌ها به دوره ساسانیان تعلق دارد و از معدود تمدن‌های رودخانه‌ای جهان است که هم‌زمان با تمدن هلیل‌رود، نمود عینی تمدن کهن و فراتر از تاریخ استان کرمان است.
آشنایی با تپه یحیی
تپه یحیی در حقیقت، تپه خاکی مرتفعی است که حدود ۲۰ متر از سطح دشت پیرامون ارتفاع دارد و قطر دایره پایین آن حدود ۱۸۷ متر است.
امروزه این تپه یکی از مهم‌ترین اثرهای کلیدی در باستان‌شناسی ایران به شمار می‌رود که از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های شناخته‌شده کشور و یکی از نخستین آثار یک دهکده مربوط به ۷۰۰۰ سال پیش از میلاد مطرح است.
تپه باستانی یحیی از نظر باستان‌شناسان به هزاره پنجم پیش از میلاد می‌رسد و به‌علت پیشینه سده‌ها سکونت مستمر انسان از دوران نوسنگی تا پس از میلاد اهمیت خاصی دارد.
افزون بر این، زنجیره ارتباط فرهنگی جنوب شرق ایران بود و دره سند را با حوزه تمدن شهر سوخته زابل، تمدن هلیل، تمدن فارس، تهران، شوش، تمدن میان‌رودان و مصر متصل می‌کرد.
این تپه که یکی از قدیمی‌ترین کانون‌های تمدنی ایران به شمار می‌آید از این روی دارای اهمیت است که شهرنشینی در مفهوم خاص خود در میان هزاره‌های چهارم و سوم پیش از میلاد در ایران رایج بوده است؛ در حالی که تپه یحیی از قرن‌ها پیش از آن، تمدن و فرهنگی چشمگیر و پیشرفته داشته است.
هم‌چنین به‌خاطر موقعیت خاص اقلیمی، سیاسی و فرهنگی، مرکز ارتباط‌های تمدن‌های بزرگی مانند آسیای میانه، میان‌رودان و هندوچین به شمار می‌آید که اهمیت این منطقه را دوچندان می‌کند.
دلیل نامگذاری، نام این تپه و زمان دقیق آن مشخص نیست. برخی بر این باور هستند که زکریای پیامبر در این منطقه زندگی می‌کرد و یحیی، فرزند زکریا در این‌جا به شهادت می‌رسد و از همین روی، نام تپه یحیی گذاشته شده است.
یافته‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که تپه در دوره ایلام، شهر متمدن بزرگی بود و از آن به‌عنوان قلعه نظامی بهره‌گیری می‌شد.
هنوز هیچ‌کس نام اصلی و دلیل از میان رفتن این شهر را نمی‌داند و باستان‌شناسان حدس می‌زنند که وقوع آتش‌سوزی مهیب یا خشکسالی و زلزله علت این امر بوده است.
پروفسور کارلوفسکی که برای چندین سال به کاوش در این منطقه مشغول بود، گفته که در تپه یحیی مناطق مسکونی، گورستان، بناهای صنعتی و بخش‌های حفاظتی وجود داشته است.
بر پایه نگره این دانشمند، دانش‌های هم‌چون ریاضی، جواهرسازی، نقاشی، ذوب فلزات و ستاره‌شناسی در میان ساکنان منطقه رایج بود و مردم روابط اقتصادی و اجتماعی با دیگر تمدن‌های مجاور داشتند.
به این ترتیب، می‌توان گفت که تپه یحیی طولانی‌ترین ترتیب سکونت پیش از تاریخ را در جنوب شرق ایران در اختیار ما قرار می‌دهد که از چهار و پانصد سال پیش از میلاد آغاز می‌شود و بدون وقفه عمده تا اواسط هزاره سوم ادامه می‌یابد.
در ادامه پس از وقفه‌ای نامعلوم دوباره در طول هزاره اول تا ۵۰۰ سال پس از میلاد دوباره به محل سکونت تبدیل می‌شود.
این منطقه یکی از مکان‌های پیشاتاریخی و تاریخی در استان کرمان به شمار می‌آید که در تاریخ نهم آذر ۱۳۴۹ هجری خورشیدی در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
محل قرارگیری تپه یحیی
نام ارزوییه در سفرنامه مارکوپولو آورده شده است و در نقشه‌های قدیمی با نامهای آرزوییه، عروسوییه، ارزوشه ماران هم دیده می‌شود.
ارزوییه (سرزمین برنج) و مشهور به انبار غله استان کرمان است که به آن سرزمین خوشه‌های طلایی هم می‌گویند.
این شهرستان از منطقه‌های محروم کشور که کم توجهی زیادی به این شهرستان در ادوار گذشته شده است. از آبادی.های قدیمی آن دشتبر است که نام‌ش در کتاب تاریخ افضل الدین کرمانی صفحه ۱۳۲ آمده است.
ارزوئیه در سال ۱۳۶۸ به بخش تبدیل شده است. اقتصاد این منطقه بر پایه کشاورزی و دامپروری قرار گرفته است. بیش از ۲۶ هزار هکتار از زمین‌های ارزوییه به کشت گندم اختصاص دارد.
در سال ۱۳۹۰ بخش ارزوئیه از شهرستان بافت، جدا گردیده و به شهرستان تبدیل شد. این شهرستان با شهرستان‌های هم‌چون سیرجان، بافت، فاریاب (جیرفت)، حاجی آباد (هرمزگان) همسایه است.
تا سال ۱۳۸۹ این شهر از توابع شهرستان بافت به شمار می‌رفت که در این سال با انتزاع و ارتقای شهرستان ارزوئیه به مرکزیت آن درآمد.
تپه یحیی در جنوب استان کرمان در دشت وسیع بخش صوغان از توابع شهرستان ارزوئیه قرار دارد. فاصله شهر بافت تا تپه یحیی حدود ۳۰۰ کیلومتر است.
نشانی تپه یحیی: استان کرمان، شهر بافت، شهرستان ارزوئیه، بخش صوغان؛
فاصله کرمان تا تپه یحیی حدود ۳۲۰ کیلومتر است و فاصله تپه یحیی تا شهر بافت ۱۵۵ کیلومتر است.
