گفت‌وگوی اختصاصی خبرگزاری میزان با یاسر موحدفرد دبیرکل بنیاد فردوسی | داستان پهلوانان ایرانی در کتاب «هفت‌خوان رستم دستان»
تیتر نخست فرهنگی خبرگزاری میزان
۵ شهريور ماه ۱۴۰۳
یاسر موحدفرد نویسنده کتاب «هفت‌خوان رستم دستان»، بیان داستان پهلوانان شاهنامه در قالب متنی روان، به‌دور از آسیب رسانی به شعر فارسی و وفادار به شاهنامه را مهم دانست.
خبرگزاری میزان – کتاب «هفت‌خوان رستم دستان»؛ نخستین دفتر آموزشی و نمایشی شاهنامه‌خوانی و نقالی بر پایه داستان‌های کوتاه، سرفصل‌های نوین، متن روان روزآمد پارسی به همراه گزیده شعر‌های گمشده شاهنامه فردوسی از سوی بنیاد فردوسی و نشر دانشگاهی پادینا نشر داده شده و از جنگاوری کی‌کاووس شهریار ایران و جهان تا پهلوانی رستم دستان در هفت‌خوان روایت‌هایی را بیان کرده است.
یاسر موحدفرد در گفت‌وگو با خبرگزاری میزان درباره کتاب «هفت خوان رستم دستان» گفت: این اثر نخستین دفتر هنر شاهنامه‌خوانی و نقالی به شمار می‌رود که ویژه گروه سنی کودک و نوجوان است، اما خانواده‌های ایرانی، جوانان و بزرگسالان هم می‌توانند از آن بهرمند شوند. این کتاب به جایگاه پهلوانی از جنگاوری کی‌کاووس شهریار ایران و جهان تا پهلوانی رستم دستان پرداخته است.
وی ادامه داد: کتاب «هفت خوان رستم دستان» دارای متنی روان برگرفته از شاهنامه فردوسی است که داستان پهلوانی رستم را بیان می‌کند؛ این محتوا تلاش کرده تا عنصر‌های نمایشی لازم برای نگارش نمایش‌نامه‌نویسی و فیلم‌نامه‌نویسی را در خود جای دهد و در عین حال گفتگو محور باشد. شعر‌های شاهنامه با حرکت‌گذاری در کنار متن روان قرار داده شده تا خواندن آن آسان شود.
موحدفرد، پهلوانی را یکی از جنبه‌های قابل توجه در شاهنامه خواند و افزود: رستم دستان، نماد پهلوانی ایرانیان در جهان شناخته شده است. به همین روی داستان‌های «هفت‌خوان رستم» به گونه مشخص داستانی جذاب و دستمایه‌ای ارزشمند برای تولید اثرهای فرهنگی هنری است. این کتاب نخستین دفتر نقالی و شاهنامه‌خوانی بوده که در دوره‌های دوازده‌گانه دانشگاهی هنر‌های شاهنامه‌ای با همکاری بنیاد فردوسی فراهم شده و در ۱۰ داستان و ۱۰ فصل به مخاطبان ارائه شده است.
وی به ویژگی‌های کتاب «هفت‌خوان رستم دستان» اشاره و بیان کرد: متن این کتاب ویژه نقالان و شاهنامه‌خوانان برای همه گروه‌های سنی قابل بهره‌گیری بوده و حتی برای کودکانی که قصد دارند برای نخستین بار داستان‌های شاهنامه را نقالی کند، قابل بهره‌برداری است؛ نکته دیگر این‌که در این اثر، داستان به زبان انگلیسی با برگردان هلن زیمرن نیز آورده شده است.
نویسنده کتاب «راز‌های شاهنامه» افزود: برای این‌که متن یکپارچه باشد و تولید اثرهای فرهنگی هنری در قالب فیلم و یا نمایش آسان‌تر شود، جابه‌جایی‌های کمی در برخی از بیت‌ها برگرفته از برخی شاهنامه‌های کهن و یا روایت‌های کتاب‌های تاریخی شکل گرفته که به اصل داستان صدمه وارد نمی‌کند.
فاصله گرفتن از آسیب‌ها
موحدفرد، علت نگارش کتاب «هفت‌خوان رستم دستان» را مطرح و اظهار کرد: یکی از نکته‌هایی که همواره جامعه و عرصه فرهنگی از آن رنج می‌برند، تبدیل کردن اثرهای ادبی هم‌چون شاهنامه به متن برای نمایش‌نامه و یا نقالی بوده بنابراین با این هدف به تدوین اثر هفت‌خوان رستم پرداختم تا از آسیب‌های موجود در مسیر تبدیل شعر‌های شاهنامه و هفت‌خوان به اثرهای نمایشی جلوگیری کنم و در عین حال به اصل شعر‌ها و نکته‌های مطرح شده در شاهنامه وفادار بمانیم.
یاسر موحدفرد به دیگر اصلاحات در کتاب «هفت‌خوان رستم دستان» اشاره و بیان کرد: کتابی از داستان‌های شاهنامه فردوسی به گونه ترجمه شده وجود دارد که توسط شخصی با نام «هلن زیمرن» به زبان انگلیسی نوشته شده و مربوط به ۲۰۰ سال پیش است؛ این اثر تلاش کرده تا در طی متنی روان بخش‌هایی از شاهنامه را برای مخاطبان خارجی بازشناسی کند. از آن‌جایی که این متن از زبان‌های گوناگون برای ترجمه شاهنامه بهره‌گیری کرده، نام‌واره‌هایی که در این کتاب به کار رفته بیشتر فارسی نیستند و از دیگر زبان‌ها وارد آن شده است. من برای بازگرداندن نام اصلی شخصیت‌ها با نام فارسی و آن‌چه در شاهنامه یاد شده ویرایش‌هایی را هم در متن برگردان انگلیسی انجام دادم.
نویسنده کتاب «شاهنامک» به بخش‌های جذاب کتاب «هفت‌خوان رستم دستان» اشاره و بیان کرد: از آن‌جا که دیباچه شاهنامه یک محتوای آموزشی و ارزشمند است؛ از روایت دیباچه‌ای شاهنامه‌ای در اثر‌هایی که مربوط به شاهنامه هستند، بهره‌گیری کردم؛ زیرا به نظر می‌رسد که فردوسی این نکته‌های اخلاقی و آموزنده را به واسطه شخصیت‌هایی که در داستان‌ها به آن پرداخته مطرح کرده است. او در آغاز شاهنامه با نام و یاد خداوند و ستایش پروردگار این کتاب سترگ را آغاز می‌کند.
وی ادامه داد: در بخش‌هایی از داستان‌های پیش از هفت‌خوان رستم دستان در شاهنامه، زال نریمان، پدر رستم دستان خطاب به کی‌کاووس پادشاه ایران و جهان پند‌هایی را بیان می‌کند و او را از جنگ با جادوگران و دیوان نهی کرده و از او می‌خواهد که به مازندران نرود. نکته‌هایی که در این بخش مطرح شده، بسیار جذاب و اخلاقی است و به عبارتی آیین دادگستری و آیین شهریاری را ارایه می‌کند. گویی فردوسی تلاش دارد تا بدین ترتیب آموزش‌هایی اخلاقی و کاربردی را برای مخاطب بیان کند. فردوسی از زبان پهلوانان و فرمانروایان نیک‌اندیش و پرهیزگار این آموزه‌های اخلاقی را مطرح کرده که من به آن توجه ویژه‌ای در کتاب‌ها دارم و این روایت زیبا را در سرآغاز کتاب هفت‌خوان رستم دستان آورده‌ام.
موحدفرد، اشاره‌ای به تاریخ نشر کتاب «هفت‌خوان رستم دستان» داشت و تصریح کرد: این کتاب اگرچه در بهار امسال نشر یافته و در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران رونمایی شد، اما توانست در زمانی کوتاه مخاطبان بسیاری را جذب کند.
وی اظهار کرد: کتاب «هفت‌خوان رستم دستان» در بخش‌های آموزشی به ویژه آموزشگاه‌های هنر و مدرسه‌ها که نیاز مبرمی به ساده‌نگاری و نزدیک کردن شعر‌های شاهنامه به ادب امروز دارند، بسیار پرکاربرد است. این اثر برای تولید کالا‌های فرهنگی و اثرهای هنری با بهره‌گیری از مطالب آموزنده شاهنامه فردوسی قابل بهره‌برداری است. در این کتاب برای نخستین بار نگاره‌های شاهنامه‌های کهن گنجینه‌موزه‌های دانشگاه‌ها و کتابخانه‌های کشور‌های گوناگون در کنار اثرهای تجسمی کارگاهی بنیاد فردوسی و موسسه فردوسی توسی آورده شده است که شامل ۴۰ اثر هنری شده است. اکنون با وجود این کتاب بستری برای نمایش‌نامه‌نویسی و فیلم‌نامه‌نویسی شاهنامه فردوسی فراهم شده است.
وی به بخش‌های گوناگون کتاب «هفت‌خوان رستم دستان» پرداخت و افزود: در بخش‌های این دفتر نقالی و شاهنامه‌خوانی، عنصر‌های مدرن در نمایش‌نامه‌نویسی نیز در نظر گرفته شده و بدین ترتیب این کتاب می‌تواند به عنوان یک کتاب معیار در آموزش و پرورش مورد بهره‌برداری قرار بگیرد. نهاد‌های فرهنگی مانند رسانه صدا و سیما و کتابخانه‌های عمومی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم می‌توانند با معرفی و ارایه آن به مخاطبان گامی مهم برای بازشناسی فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی بردارند.
موحدفرد درباره بخش هنری کتاب «هفت‌خوان رستم دستان» اظهار نظر کرد: در پایان این کتاب ۴۰ اثر برجسته هنری شامل: نگارگری، نقاشی‌قهوه‌خانه‌ای، خوشنویسی، نقاشی‌خط و هنر‌های مدرن برای نخستین بار رونمایی شده است و استادانی مانند منصور وفایی و رضا بدرالسماء اثرهای خودشان را در این کتاب بازنشر داده‌اند. اثرهای تجسمی این کتاب در نمایشگاهی در آلمان به نمایش گذاشته شده و مورد تقدیر رایزنی فرهنگی ایران در آلمان قرار گرفته است و در آیین پایانی چهارمین جشنواره ملی حکمت فردوسی به میزبانی برج آزادی تهران و به کوشش بنیاد فردوسی در ۲۵ اسفند سال گذشته هم‌زمان با سال‌روز پایان سرایش شاهنامه فردوسی از هنرمندان همکار در این کتاب تقدیر شده است.
شایان ذکر است، یک دوره ویژه آموزشی با مضمون پهلوانی رستم که با پشتیبانی بنیاد فردوسی و همکاری هنرمندانی هم‌چون پژمان بازغی در بخش نمایش، عباس بهمنش در حوزه نقالی و هم‌چنین در زمینه آموزش شاهنامه‌خوانی و آماده‌سازی متن آموزشی از سوی من ارائه و به اجرا گذاشته شده که بسیار موفق بود و در جشنواره‌های گوناگون داخلی و خارجی و برنامه‌های تلویزیونی با اجرا‌های کودکان و نوجوانان به نمایش گذاشته شد که از آن جمله می‌توان به اجرای نمایشی متن کتاب شاهنامک و هفت‌خوان رستم دستان در هفته‌های فرهنگی ایران در کشور‌های روسیه، ارمنستان و تاجیکستان اشاره داشت.
